Een verlaten zonneboot vaart
stil op de duisternis aan.
Wat voorbijging volgt papieren wetten,
niet de loop van het water hier.
Tekens die schuil zullen gaan
zijn nog niet verloren voor het licht.
Uit de nevelen van de nacht
keren zij soms gelouterd terug.
Marinus te Velde
Stilstaan waar het bijenvolk spreekt
hoger honing voor een passant
die nabij het kasteel dagelijks
vluchtig langs de boomgaard gaat.
Hij weet van de woede
waarin zwermen bezweken,
tot de morgen nieuwe zag
hangend aan buigende takken.
Marinus te Velde
Zij had het duin achter zich gelaten,
liet zich meevoeren op de wind van zee
alsof zij aan de einder hem ontmoeten zou.
Misschien had ze een brief ontvangen
die hier als zeil werd bijgezet
in ongeschreven zinnen van mijn hand.
Ze was een stip die zonder meer verdween
maar mij heeft toegesproken
met vermoedens van een vreemdeling.
Marinus te Velde
Een blauwe dag rijst hemelhoog
waar droge heide was,
honger onder het volk.
Een spijsstroom voor vergeten land
uit velden met te hooien grassen,
dit land is herfsttijloos.
Het waterspel wekt ieder voorjaar
een sluimerende overvloed;
vloeiweiden voegen zich
naar de zucht van een bestaan.
Marinus te Velde
Het vroege voorjaar brengt me naar het wasven
waar helder gezongen wordt bij afgelegen werk.
Deze middag waren er Bosnische vrouwen*
die valse leuzen wilden wassen van doeken.
Boenen, weken, wrijven, wringen.
Onder hun handen vielen stof en tekst uiteen,
maar bleven werkzaam in een landschap
dat tijd en plaats had losgelaten.
Marinus te Velde
*Zie Maja Bajevic (1967, Sarajevo): Women at Work-Washing Up (2001, videoprojectie)
Wat is gebleven na de winter
vraagt nog nauwelijks om beraad.
Er is de stilte om wat was,
geen twijfel wat er komen gaat.
Hier wordt gespit, gemest, gezaaid, geplant
om gaten in de tijd te dichten.
Het weer wordt eindeloos besproken.
Er zal nog wel eens nachtvorst zijn.
Verschoven land bij stad en dorp,
laat ons reizen naar oude tafels en
weten wie daar waren aan de dis,
die in het voorjaar opgediend werd
als de wekpotten leeg waren
en het werk op de akker begon.
Marinus
Op 22 februari overleed de in Gouda geboren dichter en bioloog Leo Vroman. Bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog vluchtte hij, die van Joodse afkomst was, via Engeland naar Indië. Daar werd hij later door de Japanners geïnterneerd, eerst op Java tenslotte in Japan. Na de oorlog vestigde hij zich met zijn vrouw Tineke – ze trouwden in 1947 – in de Verenigde Staten, waar hij als hematoloog in New York werkte. Ze woonden de laatste jaren in Fort Worth (Texas).
Liefde is een belangrijk sleutelwoord voor het bijzondere en bekroonde dichterschap van Leo Vroman. Wrok om het leed van de oorlog vond hij voor zichzelf niet zinvol.
Velen onder ons hebben een band met zijn bekendste gedichten. Vandaag denk ik aan het vooroorlogse Wandeling.
Het schemert, vat mij bij de hand,
wij trekken naar het avondlicht;
zo tijgen wij door het zwarte land
dat in de late avond ligt.
Het duistert onze voeten weg
en doezelt onze benen.
De arm die ik op je schouder leg
is in het zwart verdwenen.
De zon is dood, de dag is dood,
de tinten zieletogen.
Nu sterven in het avondrood
de lichten in je ogen.
Geciteerd door Marinus
(Lees ook andere berichten over Vroman in dit blog)
(Vrij naar een verhaal van Couperus)
Hij zag de vuurvliegjes zwevende
boven de dijk van Ama-no-Hashidate*,
een maanlichtavond met een hemelladder
die langzaam uit het water rees.
Nu leken ze hem te stijgen, aanreikend
een zinderend geloof dat verlangen
gevleugeld opwaarts laat gaan
naar de eeuwige sterrenhemel.
Jonge vrouwen naderden het oeverriet,
waaierden talloze levende vonken bijeen,
die ze even dicht op hun huid lieten glanzen.
In ongeloof zag hij het schijnsel gedoofd
in het holst van de nacht begraven,
toen ook de laatste vlucht verdwenen was.
Marinus
*Uit het verhaal “Vuurvliegjes”, dat Louis Couperus
in 1922 schreef na zijn Japanse reis. Het werd
gebundeld in “Het snoer der ontferming”.
Voorbij snoeihout op verslagen gronden
gaat een veelbelovend pad.
Een orpheus in het achterland
maant de speelman voort te gaan.
Nabijheid van een open water
brengt vermoedens van een reis…
opgeworpen wal met hoger zicht
dat indertijd bezongen werd.
Veel is ongewis in het landschap
dat men onder ogen ziet
met herinnering aan verlies.
Een weergang zet de toon voor
hoe passanten verder gaan
als zij weten waar zij zijn.
Marinus
Dicht bij het houten huis
draaien oude zuwen
in dit lage, ronde land
om flarden drassig veen.
Het pad slingert winters
langs geknotte wilgen
en verbleekt riet
om het mes van dorre galigaan
naar een ongerepte stilte
waar vogels kunnen schuilen
bij een nog behouden kreek.
Het huis wordt spil
voor de bewoner die tijdelijk
hier zijn wegen kiest.
Marinus te Velde
Marinus te Velde 